Trong thế giới phát triển phần mềm, không ít lần các nhà phát triển dày dặn kinh nghiệm đưa ra những quyết định quan trọng không dựa trên tài liệu chi tiết hay quy trình cứng nhắc, mà từ một cảm giác trực giác sâu sắc. Phương pháp này, được gọi là vibe coding, đánh dấu một sự chuyển dịch cơ bản trong cách tiếp cận xây dựng phần mềm, vượt ra ngoài việc tuân thủ nghiêm ngặt các phương pháp luận hình thức để hướng tới một quy trình phát triển dựa trên trực giác và nhận diện mẫu. Nó ưu tiên kinh nghiệm tích lũy và khả năng tiềm thức nhận biết điều gì “cảm thấy đúng” trong một ngữ cảnh cụ thể.

Về bản chất, vibe coding hoạt động dựa trên tiền đề rằng các lập trình viên giàu kinh nghiệm đã nội hóa một cảm quan về chất lượng mã, các quyết định kiến trúc và cách tiếp cận triển khai, vượt lên trên những quy tắc rõ ràng. Sự hiểu biết trực quan này thể hiện qua khả năng nhận diện các mẫu hình tinh tế xuyên suốt các cơ sở mã, công nghệ và các miền vấn đề khác nhau, bao gồm cả những trực giác kiến trúc rộng lớn hơn về hành vi hệ thống và đặc tính hiệu suất. Đồng thời, nó khuyến khích ra quyết định theo ngữ cảnh, nhận ra rằng các giải pháp tối ưu không phải lúc nào cũng tuân theo những thực hành tốt nhất phổ quát, mà phụ thuộc sâu sắc vào quy mô nhóm, ràng buộc thời gian hay yêu cầu hiệu suất.

Phương pháp này khuyến khích nguyên mẫu nhanh và lặp lại, nơi các nhà phát triển bắt đầu với những triển khai sơ bộ để nắm bắt “hình dạng” thiết yếu của giải pháp, sau đó tinh chỉnh lặp đi lặp lại dựa trên cảm nhận về mã trong quá trình phát triển và thử nghiệm. Thay vì thiết kế kiến trúc hệ thống toàn diện ngay từ đầu, vibe coding cho phép các quyết định kiến trúc phát sinh một cách hữu cơ từ quá trình phát triển, tạo nên một kiến trúc phát sinh từ những lựa chọn gia tăng nhỏ lẻ, tin tưởng rằng các mẫu hình lớn hơn sẽ xuất hiện một cách mạch lạc. Phương pháp này đã trở nên phổ biến một phần do phản ứng chống lại chi phí quá lớn của các quy trình phát triển chính thức, đặc biệt trong các môi trường cần lặp lại nhanh chóng.

Về mặt tâm lý học, vibe coding khai thác hiện tượng nhận thức đã được chứng minh về việc ra quyết định của các chuyên gia, chính thức hóa vai trò của kiến thức ngầm trong phát triển phần mềm. Nó thừa nhận rằng nhiều điều mà các nhà phát triển kinh nghiệm “biết” tồn tại dưới mức ý thức rõ ràng, tương tự như việc các kiện tướng cờ vua nhìn thấy nước đi chiến thắng hay bác sĩ chẩn đoán bệnh thông qua nhận diện mẫu. Vibe coding cũng chấp nhận hành vi đủ tốt (satisficing), ưu tiên các giải pháp hoạt động có thể được triển khai nhanh chóng hơn là sự tối ưu lý thuyết, đồng thời tối ưu hóa để duy trì các nhà phát triển trong trạng thái dòng chảy (flow state), cho phép họ làm việc trực quan mà không bị gián đoạn liên tục bởi việc lập kế hoạch hay tuân thủ quy trình.

Các chiến lược triển khai kỹ thuật của vibe coding bao gồm việc giới thiệu kiểu dữ liệu dần dần, nơi các ràng buộc kiểu được thêm vào khi hành vi hệ thống trở nên rõ ràng hơn, và một phương pháp kiểm thử nhẹ nhàng tập trung vào phản hồi nhanh. Tái cấu trúc như một khám phá cũng là một cơ chế chính để hiểu các miền vấn đề và tìm ra các trừu tượng tối ưu, thay vì cố gắng xác định chúng từ trước. Khi mở rộng quy mô, các nhóm thực hành vibe coding cần đầu tư mạnh vào việc phát triển trực giác chung về chất lượng mã và sở thích kiến trúc, thường thông qua lập trình cặp, đánh giá mã tập trung vào “cảm giác” và truyền tải văn hóa thông qua sự cố vấn từ các nhà phát triển cấp cao.

Tóm lại, vibe coding đại diện cho một cách tiếp cận linh hoạt, dựa trên kinh nghiệm, giải quyết hiệu quả sự phức tạp và tính ngữ cảnh của phát triển phần mềm hiện đại. Dù tiềm ẩn rủi ro về sự không nhất quán và khó khăn trong việc hòa nhập thành viên mới, phương pháp này vẫn đặc biệt phù hợp trong bối cảnh phát triển hỗ trợ AI và quản lý hệ thống phức tạp, nơi khả năng phán đoán cấp cao của con người trở nên vô giá. Để thành công, các nhóm cần xây dựng các chiến lược rõ ràng cho việc chia sẻ kiến thức và duy trì chất lượng, đồng thời nuôi dưỡng một văn hóa tin tưởng vào trực giác và khả năng học hỏi liên tục.